4 - Dünün Tanığı “Hünkar Köşkü”

Dünün Tanığı “Hünkar Köşkü”

Bursa’da Bir Eski Zaman Köşkü “Kasrı Hümayun”

Bursa’da Bir Eski Zaman Köşkü “Kasrı Hümayun”

Yıl 1844… Osmanlı Padişahı Sultan Abdülmecit, Tanzimat’ın ilanından bir müddet sonra, on yedi günlük bir yurt gezisine çıkmaya karar veriyor, ilk durak İzmit, ardından Bursa’ya gelecek… Bir sihir değmiş gibi 19 günde Padişahın gelişine hazır hale getirilen Kasrı Hümayun… “Büyük Olympos Dağı (Uludağ) eteklerinde güzel bir köşk, bir sihir değmiş gibi bitirildi. Dışı ve içi tamamen boyandı ve içi zevkle döşendi… Ne köşk ne de sarayın, Sultanın ayrılmasından sonra herhangi biri tarafından kullanılması beklenmiyordu. Aynı ilke nedeni ile bindiği muhteşem atları, ya da gemileri kimse kullanamazdı. Onlar (Sultanlar) için halkın anlağında bir kutsallık vardı. Yine de Sultan, ayrılırken kentin Vali Paşa’sına sarayı kullanabileceğini söyledi. Köşk, ayrı bir odada yerleşen adam ve eşi dışında kullanıma kapalıydı.” O zaman ki adıyla ”Kasrı Hümayun” olarak anılan Hünkâr Köşkü, yıllar içinde “Kasrı Milli” “Cumhuriyet Köşkü” ve “Atatürk Köşkü” adlarıyla da anılacaktır.
Köşk’ün 4 cephesinde de görülen “5 Kollu Yıldız” Motifi

Köşk’ün 4 cephesinde de görülen “5 Kollu Yıldız” Motifi

Yıldız, Osmanlı döneminde ilk kez Sultan III. Selim zamanında 8 kollu olarak kullanılmaya başlanıyor ve zafer anlamına geliyor. 5 kollu olarak kullanılması Sultan Abdülmecit döneminde gerçekleşiyor. Kollar, bacaklar ve baş olmak üzere insanı temsil ediyor. Köşk’ün kapı girişinde ve güney cephesinde bulunan aydınlık geleceği temsil eden güneş motifi, Osmanlı dönemini yansıtan önemli semboller arasında yer alıyor.

175 Yıllık Tarihiyle Ormanın İçinde Bir “Av Köşkü”
19. yüzyıl saray mimarisi ile benzerlik gösteren, 1844 tarihli Hünkâr Köşkü’nün mimarı bilinmiyor.
Hünkâr Köşkü’nün İlk Adı ”Kasrı Hümayun”

Hünkâr Köşkü’nün İlk Adı ”Kasrı Hümayun”

Kitlesel etkisiyle “Chalet” yani dağ evi görüntüsünde görkemli
bir kasır… Hünkâr Kasrı, o devrin mimari modasına uygun olarak
“Empire” üslubunda inşa edilmiş.

Osmanlı devrinde saraya bağlı olan veya şehrin yakınında bulunan hükümdar ve yöneticilerin kullandığı yapılar kasır veya Kasrı Hümayun olarak adlandırılmıştır.” Kasırlar sadece hünkârların malı sayılan ve saraydan küçük, köşkten büyük yapılardır. Devamlı ikamet için kullanılmayan kasırlar, padişahların dinlenmeleri için vakit geçirdikleri yerdir.
1908 yılı Salnamesi

1908 yılı Salnamesi

Uludağ’ın yamaçlarından çekilmiş bir fotoğraf, “Bursa şehri ve Kasrı Hümayun, Şark (doğu) taraf”
Suphi Bey Haritasından “Kasrı Hümayun

Suphi Bey Haritasından “Kasrı Hümayun
Hünkâr Köşkü ve Müsellim Köşkü

Hünkâr Köşkü ve Müsellim Köşkü

1920’li yıllara ait fotoğrafta Hünkâr Köşkü ve Müsellim Köşkü görülüyor
Günümüze Ulaşamayan “Müslim (Müsellim) Köşkü”

Günümüze Ulaşamayan “Müslim (Müsellim) Köşkü”

Hünkâr Köşkü’nün kuzey batısında yer aldığı, bilinen “Müslim (Müsellim) Köşkü” dönemin Bursa Valisi İbrahim Halil Paşa (1898-1903) tarafından Padişah II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 27. yıldönümü dolayısıyla yaptırıldığı bilinmektedir. 1 Eylül 1903 tarihinde düzenlenen bir törenle açılmıştır.
19. yüzyıla ait kartpostal

19. yüzyıla ait kartpostal

“Bursa’nın Cumhuriyet Köşkü ile birlikte görüntüsü, Foto Venüs” yazılıdır.
Hünkâr Köşkü yamaçlarından çekilmiş bir fotoğraf

Hünkâr Köşkü yamaçlarından çekilmiş bir fotoğraf

1890 yılında, Bursa Temenye (Temenyeri civarı) Köprüsü
(Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi)
Bursa İpekçilik Okulu

Bursa İpekçilik Okulu

(Harir Darüttalimi )Bahçesinden, Hünkâr Köşkü, 1914
(Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi)
Bursa İpekçilik Okulu Bahçesinden Hünkâr Köşkü

Bursa İpekçilik Okulu Bahçesinden Hünkâr Köşkü

19. yüzyıla ait fotoğrafta, 18 Ağustos 1893 tarihinde bu binada hizmet vermeye başlayan Bursa İpekçilik Okulu (Harir Darüttalimi), yukarı yolda bulunan Hünkâr Köşkü ile birlikte görülüyor… Bursa İpekçilik Okulu(Harir Darüttalimi )Bahçesinden, Hünkâr Köşkü, 1914 (Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi)
Sonbaharda Hünkar Kasrı

Sonbaharda Hünkar Kasrı

Hünkâr Kasrı ve Ulu Cami 1930’lu yılların bir sonbaharına ait olduğu bilinen bir fotoğraf
Restorasyon Öncesi Hünkar Köşkü

Restorasyon Öncesi Hünkar Köşkü

Hünkar Köşkü’nün restorasyon öncesi yıllarına ait bir fotoğraf, henüz çatı Marsilya kiremitle kaplı, bahçe zemininde görülen orijinal çakıl mozaik (podima) zemin dikkati çekiyor…
1952 yılına ait bir fotoğraf

1952 yılına ait bir fotoğraf

Hünkâr Köşkü, o yıllarda daha çok ” Atatürk Köşkü” adıyla biliniyor. Köşk’ün kuzey cephesi, porsuk ağacı ve bahçede ki havuz görülüyor. Bahçe peyzajı henüz düzenlenmemiş.

Kaynak; Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Arşivi
Yeşil Bursa Kartpostalı

Yeşil Bursa Kartpostalı

Fotoğrafta, Hünkâr Köşkü’nün yanı sıra Yeşil Türbe ve Yeşil Cami, Yıldırım ilçesi ile birlikte görülüyor.
Hünkâr Köşkü’ne çıkan, iki yanı ağaçlıklı yol

Hünkâr Köşkü’ne çıkan, iki yanı ağaçlıklı yol

Padişahlar, köşkün güneyindeki düzlükte kendisini selamlamak için toplanan Bursa halkını temenna’ya yani selamlamaya çıktıkları için bu mevkie, zamanla temenyeri denilmiştir.
Temenyeri’nden çekilmiş eski Bursa fotoğrafı

Temenyeri’nden çekilmiş eski Bursa fotoğrafı

Hünkâr Köşkü’nün aşağısında bulunan Temenyeri’nden (Temenna mevkii) çekilmiş eski Bursa fotoğrafı, 1890
Bursa Ermeni Mahallesi ve Hünkâr Köşkü

Bursa Ermeni Mahallesi ve Hünkâr Köşkü

Günümüzde İpekçilik Caddesi

(Sebah ve Joaillier, Kösk İmperial, Brousse)
Hünkâr Köşkü’ne çıkan yol

Hünkâr Köşkü’ne çıkan yol

Bursa’da Ermeni Mahallesi, 1914
Günümüzde İpekçilik Caddesi (Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi)
Hünkâr Köşkü Civarı, Temenyeri

Hünkâr Köşkü Civarı, Temenyeri

Hünkâr Köşkü Civarı, Temenyeri, 1967
Tophane yokuşundan Uludağ yamaçları

Tophane yokuşundan Uludağ yamaçları

Tophane yokuşundan Uludağ yamaçlarına dikkatli bakıldığında Hünkâr Köşkü’nü görmek mümkün…

(Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi)
Ulucami ve Bursa

Ulucami ve Bursa

Hünkâr Köşkü Yolundan Ulucami ve Bursa, 1920
Uludağ eteklerinde Hünkâr Köşkü

Uludağ eteklerinde Hünkâr Köşkü

1892 tarihli fotoğrafta, Yeşil Cami ve Türbesinin yanı sıra, fotoğrafın sağ köşesinde Uludağ eteklerinde Hünkâr Köşkü
Temenyeri'den Bursa

Temenyeri'den Bursa

Temenyeri’den Bursa
Heykel'den Hünkâr Köşkü

Heykel'den Hünkâr Köşkü

Heykel’den çekilen fotoğrafta Uludağ yamaçlarında Hünkâr Köşkü
Bursa’dan bir görünüş

Bursa’dan bir görünüş

Bursa’dan bir görünüş ve Uludağ Yamaçlarında Hünkâr Köşkü
Hünkâr Köşkü’nden Bursa Ulucami

Hünkâr Köşkü’nden Bursa Ulucami

Hünkâr Köşkü’nden çekilen fotoğrafta görülen Bursa Ulucami
Restorasyon öncesi Hünkar Köşkü

Restorasyon öncesi Hünkar Köşkü

Restorasyon Çalışmaları Hünkâr Köşkü 1947 yılından bu yana Bursa Büyükşehir Belediyesi mülkiyetine kayıtlıdır. Köşk daha önce 1982-1983 ve 1985 yıllarında onarım görmüştür.
En Kapsamlı Restorasyon 1995 Yılında

En Kapsamlı Restorasyon 1995 Yılında

O yıllarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne bağlı Milli Saraylar Dairesi Başkanlığı ve Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin ortak çalışmaları ile tarihi yapının restorasyonu tamamlanmıştır. Mevcut eşyalar Dolmabahçe Sarayı restorasyon atölyelerinde onarım görmüş ve özgün hallerine dönüştürülmüştür.

Restorasyon sonrası, yıl 2004 (Hünkâr Köşkü Müzesi Arşiv)
Eski yıllarda Hünkâr çeşmesinden kaynak şeklinde akan “Gümüşsuyu”

Eski yıllarda Hünkâr çeşmesinden kaynak şeklinde akan “Gümüşsuyu”

Gümüşsuyu, Uludağ’ın pınarlarından biridir. Asıl kaynak 720 metre yüksekte ve Gökdere yolundan Gümüş Dere’nin batısındadır.

Günümüzde Hünkâr Çeşmesi, 2015
(Hünkâr Köşkü Müzesi Arşivi)
Köşkün güney bahçesinin güney duvarına dayalı, Kütahya çinili çeşme

Köşkün güney bahçesinin güney duvarına dayalı, Kütahya çinili çeşme

Lale, karanfil, sümbül ve diğer açmış stilistik çiçekler Kütahya çini sanatının en güzel örneklerindendir. Tavan, ahşaptan beyaz boyalı ve çıtalarla geometrik şekil verilmiştir. Üzeri daha önce kiremit kaplı iken restorasyon sırasında kurşunla kaplanmıştır.
Hünkâr Köşkü’nün bahçesinde 175 yıllık tarihi Podima zemin döşemesi

Hünkâr Köşkü’nün bahçesinde 175 yıllık tarihi Podima zemin döşemesi

Köşkün yapıldığı 1844 yılından kalan ve halk dilinde çakıl mozaik olarak bilinen Podima, “Yürüme Yolu” anlamına geliyor. Doğal taşlarla yapılan geometrik ve bitkisel motifler, bahçe zemininin tarihi dokusunu oluşturuyor.
Hünkâr Köşkü’nün bahçe sinde 177 yıllık tarihi Podima zemin döşemesi

Hünkâr Köşkü’nün bahçe sinde 177 yıllık tarihi Podima zemin döşemesi

Osmanlı dönemine ait saray ve köşk yapılarında görülen bu tarz mozaikler geçmişten günümüze değerini koruyan bir el sanatıdır. Kullanılan doğal taşlar, tek tek elle toplanıp, tek tek elle dizilmektedir. Mozaik döşeme üzerinde çıplak ayakla yürünmesi halinde çakılın ayak tabanına yaptığı masaj ise Çin’de de binlerce yıldır uygulanan bir terapi tekniği…
Hünkâr Çeşmesi

Hünkâr Çeşmesi

Tarihi çeşme, köşkün yapıldığı 1844 yılından kalmadır. 177 yıldır varlığını koruyan çeşmenin en önemli bölümü, Kütahya çinileriyle kaplı bordürüdür. Bursa’nın en güzel sularından sayılan ve Gümüşsuyu olarak adlandırılan suyun, kurnadan değil ayna taşının önünde ki dikey borudan kaynak şeklinde aktığı biliniyor. Gümüşsuyu olarak adlandırılmasının nedeni ise, akan suyun gümüş gibi parlak olmasından dolayıdır.
Hünkar Çeşmesi

Hünkar Çeşmesi

Tarihi çeşme, köşkün yapıldığı 1844 yılından kalmadır. 177 yıldır varlığını koruyan çeşmenin en önemli bölümü, Kütahya çinileriyle kaplı bordürüdür. Bursa’nın en güzel sularından sayılan ve Gümüşsuyu olarak adlandırılan suyun, kurnadan değil ayna taşının önünde ki dikey borudan kaynak şeklinde aktığı biliniyor. Gümüşsuyu olarak adlandırılmasının nedeni ise, akan suyun gümüş gibi parlak olmasından dolayıdır.
Yüzyıllar öncesinden bugüne ulaşan çakıl mozaik tarihi zemin döşemesi

Yüzyıllar öncesinden bugüne ulaşan çakıl mozaik tarihi zemin döşemesi

Yüzyıllar öncesinden bugüne ulaşan “çakıl mozaik” tarihi zemin döşemesi
Restorasyon öncesine ait bir fotoğraf
Köşkün bekçi ve muhafız odası

Köşkün bekçi ve muhafız odası

Köşkün girişinde bulunan ve giyotin pencereleri, çift kanatlı giriş kapısı ve süslemeleri ile dönemin mimari yapısını yansıtan dokusuyla döneminde bekçi ve muhafız odası. Günümüzde güvenlik ve danışma birimi.
Köşkün yemek odasının 1995'teki restorasyon öncesi çekilmiş fotoğrafı

Köşkün yemek odasının 1995'teki restorasyon öncesi çekilmiş fotoğrafı

Köşkün envanterinde bulunan, tarihi eser niteliğindeki tüm eşyaları Dolmabahçe Sarayı’nda bakım ve onarımları yapılmak üzere İstanbul’a götürüldü.
Köşkün kabul salonundan 1995'teki restorasyon öncesi çekilmiş fotoğrafı

Köşkün kabul salonundan 1995'teki restorasyon öncesi çekilmiş fotoğrafı

Köşkün tüm duvar ve tavan yüzeylerinde bulunan astar ve sıva üzerine nakşedilmiş “Kalemişi” süslemelerinin, Milli Saraylar Daire Başkanlığı’na bağlı kalemkârlar tarafından orijinaline uygun şekilde bakım ve onarımları yapıldı.
Köşkün giriş holünün 1995'teki restorasyon öncesi çekilmiş fotoğrafı

Köşkün giriş holünün 1995'teki restorasyon öncesi çekilmiş fotoğrafı

Köşk, tefriş ve düzenleme çalışmalarının ardından 29 Mayıs 2003 tarihinde müze olarak ziyarete açıldı.
1985 yılına ait Bursa kartpostalı

1985 yılına ait Bursa kartpostalı

Kartpostallı yıllar… 1985 yılına ait Bursa kartpostalı, geçmişin izlerini bir fotoğraf karesinde bulmak mümkün. Bir tarafta “Hünkâr Köşkü ve Bursa manzarası” diğer tarafta “Atatürk heykeli ve Yeşil Türbe”
Hünkar Köşkü'nün 2008 yılına ait bir fotoğrafı

Hünkar Köşkü'nün 2008 yılına ait bir fotoğrafı
TBMM Kültür Sanat Yayın Kurulu Arşivi

TBMM Kültür Sanat Yayın Kurulu Arşivi
Hünkâr Köşkü Minyatür Çalışması (Prof. Dr. Jale Yavuz)

Hünkâr Köşkü Minyatür Çalışması (Prof. Dr. Jale Yavuz)
Bursa Hünkâr Köşkü suluboya tablosu

Bursa Hünkâr Köşkü suluboya tablosu

Bursa Hünkâr Köşkü (1997) Suluboya
Ressam Fahri Dinç, Dolmabahçe Sarayı Koleksiyonu
Hünkar Köşkü karakalem resmi

Hünkar Köşkü karakalem resmi

Hünkâr Köşkü Müzesi, 2015
Hünkar Köşkü, 7 Mayıs 2008

Hünkar Köşkü, 7 Mayıs 2008

Hünkar Köşkü, 7 Mayıs 2008, Hünkâr Köşkü Müzesi Arşivi
Günümüzde Hünkâr Köşkü, 2018

Günümüzde Hünkâr Köşkü, 2018

Günümüzde Hünkâr Köşkü, 2018
Dört mevsim Hünkar Köşkü

Dört mevsim Hünkar Köşkü

7 Ocak 2015, Hünkâr Köşkü Müzesi Arşivi
Dört mevsim Hünkar Köşkü

Dört mevsim Hünkar Köşkü

24 Aralık 2008, Hünkâr Köşkü Müzesi Arşivi
Dört mevsim Hünkar Köşkü

Dört mevsim Hünkar Köşkü

25 Aralık 2008 Hünkâr Köşkü Müzesi Arşivi
Dört mevsim Hünkar Köşkü

Dört mevsim Hünkar Köşkü

2016 (Hünkâr Köşkü Müzesi Arşivi)
Hünkar Köşkü hava fotoğrafları

Hünkar Köşkü hava fotoğrafları

Hava Fotoğrafları, 2009 (Bursa Büyükşehir Belediyesi Arşivi)
Hünkar Köşkü hava fotoğrafları

Hünkar Köşkü hava fotoğrafları

Hava Fotoğrafları, 2009 (Bursa Büyükşehir Belediyesi Arşivi)
Dünün Tanığı "Hünkar Köşkü" Sergisi

Dünün Tanığı "Hünkar Köşkü" Sergisi

Sergi Detayı: 1844 yılında 31. Osmanlı Padişahı Sultan Abdülmecit adına, 19 gün gibi kısa bir süre de “Av Köşkü” olarak yaptırılan Hünkâr Köşkü, aynı zamanda Osmanlı Padişahlarından Sultan Abdülaziz ve Sultan V. Mehmet Reşat’ın, Bursa’da konakladıkları köşk olma özelliğini taşımaktadır.

En son, çeşitli tarihlerde ki Bursa ziyaretlerinde Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ü de ağırlayan köşk, bu tarihten sonra uzun yıllar kapalı kalmıştır.

Bu değerli ve Bursa’mızın simgesi olmuş, nadir sivil mimarlık örneği tarihi yapının kullanılır hale getirilmesi için 1995 yılında, Büyükşehir Belediyemiz ve Milli Saraylar Dairesi Başkanlığı tarafından, restorasyon çalışmaları başlatılmıştır. Ayrıca, köşkün envanterinde bulunan tarihi eşyalar, Dolmabahçe Sarayı restorasyon atölyelerinde orijinaline uygun şekilde bakım ve onarım görmüştür. Tüm tefriş ve düzenleme çalışmalarının ardından köşk, 2003 yılında müze olarak halkın ziyaretine açılmıştır.

177 yıllık tarihiyle Hünkâr Köşkü, müze olmasının 18. yılında, 450 binin üzerinde yerli ve yabancı ziyaretçisini ağırlamıştır. Dünden bugüne pek çok fotoğrafın başrolünde yer alan köşk, bu sergi ile tanık olduğu Bursa’yı, fotoğraflarla yaşamaya davet ediyor. Müze arşivinde yer alan fotoğrafların yanı sıra müze dostlarının değerli katkılarıyla oluşturulan, fotoğrafların yer aldığı, sergide, köşkün 1880 li yıllara ait ilk fotoğraflarından, günümüze uzanan öyküsü gözler önüne seriliyor.

“Dünün Tanığı Hünkâr Köşkü” Fotoğraf Sergisi
Fiili Sergileme (2019)

Dijital Sergileme (2021)

Proje Sorumlusu
Bursa Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı
Hüseyin BURAN

Müzeler Şube Müdürlüğü Adına
Nazım Enes ALTAN

Proje Koordinatörü
Zehra ANBARTEPE

GERİ İLERİ